Sadź drzewa. Daj się zaaresztować. Przestań jeść mięso. Nie używaj plastiku. Przebierz się za pszczołę i zjedź po linie z rządowego budynku. Zablokuj drogę przy pomocy zepsutej przyczepy kempingowej i dwóch tamburynów... Istnieje wiele możliwości walki o sprawiedliwość klimatyczną, ale często zapominamy, że każdy z nas ma w swych rękach inną broń: nasze pieniądze. Czy Twój bank finansuje właśnie chaos klimatyczny? Jak przenieść się do etycznego banku? Zaraz się dowiesz.
Jp Valery, Unsplash
Gdzie są Twoje pieniądze?
Kiedy ostatnio zastanawialiście się, po co nam są banki? Ja po raz ostatni jeszcze w dzieciństwie, kiedy otworzyłem swoje pierwsze konto. Banki to alternatywa do trzymania pieniędzy w zamrażalce. Super! Banki nagradzają Cię za trzymanie u nich swoich pieniędzy poprzez oprocentowanie. Super! Banki inwestują w tysiące przedsięwzięć i pożyczają Twoje pieniądze innym. Super? Nie zawsze...
W lutym przeczytałem artykuł w The Guardian, w którym przedstawiono 50 prostych sposobów na to, by żyć bardziej ekologicznie. Autorka artykułu, brytyjska dziennikarka Donna Fergun, pisze w nim, że od podpisania Porozumienia paryskiego w 2016 roku brytyjskie banki zainwestowały w paliwa kopalne niemal 150 mld funtów.
Ogromna liczba właścicieli i właścicielek kont bankowych w Wielkiej Brytanii (z której pochodzę) w ciągu ostatnich czterech lat pożyczyła przemysłowi paliw kopalnych blisko STO PIĘĆDZIESIĄT MILIARDÓW FUNTÓW. Powtarzam: to suma tylko z Wielkiej Brytanii.
Ashim D’Silva, Unsplash
Bankowość na świecie
Kalifornijska organizacja Rainforest Action Network (RAN) sporządza raporty na temat działań inwestycyjnych banków z całego świata. Od 2009 roku RAN publikuje coroczny raport Banking on Climate Change na temat związku bankowości i kwestii zmiany klimatu. Pomagają jej w tym Indigenous Environmental Network (USA), Oil Change International (USA), Reclaim Finance (Francja), Sierra Club (USA) oraz BankTrack (Holandia).
W raporcie Banking on Climate Change z 2020 roku wywnioskowano, że inwestycje banków w paliwa kopalne rosną. Z raportu wynika, że 35 organizacji, które najszczodrzej finansują paliwa kopalne, znajduje się w Kanadzie, Chinach, Europie, Japonii i USA. Oto pierwsza dziesiątka z wyliczeniem, ile funduszy każda organizacja włożyła w paliwa kopalne od 2015 roku. Używamy tej daty, ponieważ wtedy powstało Porozumienie paryskie do Ramowej konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu:
- JPMorgan Chase, USA: 269 mld dolarów
- Wells Fargo, USA: 198 mld dolarów
- Citi, USA: 188 mld dolarów
- Bank of America, USA: 157 mld dolarów
- RBC, Kanada: 141 mld dolarów
- MUFG, Japonia: 119 mld dolarów
- Barclays, Europa: 118 mld dolarów
- Toronto-Dominion, Kanada: 103 mld dolarów
- Mizuho, Japonia: 103 mld dolarów
- Scotiabank, Kanada: 98 mld dolarów
Aby raport był jak najbardziej trafny, Banking on Climate Change przygląda się czołówce 20 światowych banków komercyjnych i inwestycyjnych, według rozmiaru kapitału. Uwzględnia się także szesnaście banków ze światowej czołówki 60 instytucji. Wybierane są ze względu na ich znaczącą obecność w kluczowych regionach świata.
Na temat celów raportu Banking on Climate Change rozmawiałem z rzecznikiem RAN Laurelem Sutherlinem:
„Raport jasno pokazuje, które instytucje są najbardziej odpowiedzialne za zagrażanie naszej wspólnej przyszłości. Mamy nadzieję, że czytelniczki i czytelnicy wykorzystają prezentowane przez nas informacje jako narzędzie, które pomoże im dołączyć do rozrastającego się międzynarodowego ruchu. Mobilizuje on ludzi i wywiera presję na sektorze finansowym, aby zaprzestano przeznaczać setki miliardów dolarów na przemysł paliw kopalnych.
Mamy głównie nadzieję, że ludzie zaczną okazywać wsparcie i solidarność w stosunku do wielu ruchów oporu prowadzonych przez ludność tubylczą i społeczności lokalne. Bezpośrednio sprzeciwiają się one decyzjom banków w kwestii inwestycji, które uderzają w naszą przyszłość. Oto tylko niektóre z nich: kampanie przeciw rozbudowie rurociągów Line 3, Keystone XL oraz Coastal GasLink w USA, a także eksploatacji terytoriów ludów tubylczych w Amazonii”.
Dlaczego stanowi to tak poważny problem?
Inwestując w paliwa kopalne lub pożyczając nasze pieniądze zajmującemu się tym przemysłowi, nieetyczne banki finansują ciągłe wydobywanie i spalanie ropy naftowej, węgla i gazu. Palenie tych surowców wyzwala gazy cieplarniane, które stopniowo zwiększają temperaturę Ziemi. Prowadzi to do suszy, powodzi, ekstremalnych warunków pogodowych i nie tylko.
Dla wszystkich zmartwionych kryzysem klimatycznym raport RAN przynosi naprawdę złe wieści.
Etienne Martin, Unsplash
Odzyskaj swoją władzę
Jaką więc władzę mamy, jeśli chodzi o ograniczenie finansowania paliw kopalnych? Jako konsumenci i konsumentki żyjący w kapitalistycznym społeczeństwie prawie cała potęga spoczywa w naszych rękach – ale oddaliśmy ją. To od nas zależy, czy na nową odkryjemy naszą siłę i użyjemy jej w dobrych celach.
Udało mi się porozmawiać z Ernstem-Janem Kuiperem, aktywistą klimatycznym grupy BankTrack (i krajowym reprezentantem Extinction Rebellion Holandia). To prawdziwy ekspert w dziedzinie etycznej bankowości:
„W prawie każdym zachodnim państwie klienci mogą przenieść konto do etycznego banku. Banki nie mają obowiązku prawnego, by mówić swoim klientkom i klientom, w co inwestują lub jakie inicjatywy wspierają finansowo. Mogłyby natomiast mówić o tym w dużo bardziej otwarty sposób niż teraz. Widzimy, że niektóre etyczne banki publikują pełne informacje na temat wszystkich swoich klientów biznesowych.”
Potęga banku leży w jego wiedzy i ekspertyzie finansowej, której my sami nie posiadamy. Mogą sprawić, że jeszcze mniej będziemy rozumieć ten temat. I czerpią z tego korzyści. Na szczęście w tym gąszczu niejasności Ernst ma dla nas źdźbło klarownych informacji:
„Jeśli bank jasno nie mówi, że nie finansuje przemysłu paliw kopalnych, można założyć, że właśnie w to inwestuje.”
To złota rada i warto ją zapamiętać.
Ryoji Iwata, Unsplash
5 pozytywnych kroków
1. Przeprowadź rozeznanie na temat swojego banku
Istnieje wiele narzędzi online i kampanii (o niektórych już wspomniałem), które mogą udzielić Ci informacji na temat Twojego banku. Perhaps the most useful we have come across is Bank.Green, which curates the research of several other organisations who work tirelessly to uncover banks' financing activities.
Możesz także porozmawiać bezpośrednio ze swoim bankiem. Ja korzystam z angielskiego banku NatWest. Sprawdziłem ich stronę internetową. Nie znalazłem tam nic, co pomogłoby mi zrozumieć, co dzieje się z moimi pieniędzmi. Zadzwoniłem więc do serwisu obsługi klienta NatWest:
Ja: Dzień dobry, chciałbym dowiedzieć się, co NatWest robi z moimi pieniędzmi.
NatWest: Dzień dobry. Co ma pan na myśli?
Ja: Trzymam pieniądze na kilku kontach w waszym banku. Inwestujecie je i pożyczacie na rzecz różnych projektów i kampanii. Mam rację?
NW: ...tak, ma pan rację.
Ja: Chciałbym wiedzieć, co to za firmy i projekty, ponieważ chcę zrozumieć, w jaki sposób korzystacie z moich pieniędzy.
NW: OK... proszę chwilę poczekać. Spróbuję się dowiedzieć, do kogo pana przełączyć…
Ta rozmowa była trudna, pewnie dlatego, że NatWest (i prawdopodobnie wiele innych banków) nie dostaje takich pytań od klientów i klientek. Bezpośrednia rozmowa ze swoim bankiem na ten temat to skomplikowana sprawa, ale przynajmniej dasz im znać, że ta kwestia jest dla Ciebie ważna. To świetny sposób na przyspieszenie zmian, których wszyscy desperacko potrzebujemy.
2. Nie daj się onieśmielić
Czujesz się głupio, pytając swój bank, co robią z Twoimi pieniędzmi? To zupełnie normalne! Ja też się tak czułem. Ale bez naszych pieniędzy banki by nie istniały. To one służą nam, dlatego powinny odpowiadać na nasze pytania. W moim przypadku NatWest w końcu poprosił mnie, żebym napisał do działu Komunikacji i Spraw Korporacyjnych. Oto treść mojego maila:
Szanowni Państwo,
dziękuję za poświęcenie mi czasu podczas naszej dzisiejszej rozmowy telefonicznej. Korzystam z konta w NatWest prawie od zawsze i niedawno zdałem sobie sprawę, że nie wiem, w co inwestowane są moje pieniądze.
Chciałbym dowiedzieć się więcej na ten temat, ale nie mogę znaleźć informacji na stronie NatWest. Czy mogliby mi Państwo powiedzieć, w jaki sposób NatWest korzysta z moich pieniędzy?
Z poważaniem,
Neil
W ten sposób rozpoczęła się moja długa, ale pouczająca konwersacja mailowa z NatWest – bardzo dobrze. Wśród informacji, którymi podzielił się ze mną NatWest, znalazło się ich sprawozdanie roczne. Wysłali mi także linki do wielu innych dokumentów. Nie jestem ekspertem w tej dziedzinie, więc z początku nie rozumiałem do końca tych informacji. Porozmawiałem więc z kimś znajomym, który zawodowo zajmuje się finansowością. Jeśli ktoś z Twoich znajomych zna się na bankowości, porozmawiaj z nim. Wiele się nauczysz, a przecież wiedza jest potęgą.
Johannes Plenio, Unsplash
3. Nie pozwól, żeby bank odciągnął Twoją uwagę
Dzisiaj opisując swoje praktyki, wiele banków używa sformułowań typu „ekologia” i „zrównoważony rozwój”, ale w ten sposób odciąga jedynie Twoją uwagę od celu tego artykułu: wszystko, co chcesz wiedzieć to to, czy Twój bank wykorzystuje Twoje pieniądze, aby finansować działania przyczyniające się do kryzysu klimatycznego.
Oto kilka przykładów na to, jak dział Komunikacji i Spraw Korporacyjnych NatWest próbował odciągnąć moją uwagę podczas naszej rozmowy:
-
Co prawda nie publikujemy spisu wszystkich firm, którym udzielamy pożyczek, ale dostępna jest nasza polityka w dziedzinie ochrony środowiska, społeczeństwa i etyki. Określono w niej obszary zakazane i objęte ograniczeniami, jeśli chodzi o udzielanie pożyczek w wielu sektorach
- To ma odciągnąć moją uwagę – chcę wiedzieć, ile dokładnie pieniędzy NatWest pożycza poszczególnym branżom, a zamiast tego słucham o ich pozytywnych osiągnięciach
- To nie jest odpowiedź na moje pytanie
-
Do 2022 roku NatWest przeznaczy dodatkowe 20 mld funtów na rzecz zrównoważonej finansowości i zwalczania zmiany klimatu
- To świetna wiadomość. Jeśli NatWest jest w stanie opisać mi te liczby, dlaczego nie może udzielić mi informacji o tym, ile pieniędzy pożyczył przedsiębiorstwom wydobywającym gaz, ropę i węgiel?
- To nie jest odpowiedź na moje pytanie
-
• W 2020 roku osiągniemy neutralność klimatyczną w zakresie naszych własnych operacji, a do 2025 roku będziemy wywierać pozytywny wpływ na środowisko
- To kolejna świetna wiadomość, ale nie odpowiada na moje pytanie
Przeznaczenie 20 mld funtów do 2022 roku na rzecz „zrównoważonej finansowości i zwalczania zmiany klimatu” oraz osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2020 roku to dobra polityka. Ale jeśli jednocześnie mój bank wydaje kilka miliardów funtów na gaz, ropę i węgiel, nadal finansuje kryzys klimatyczny.
Zwykle należy ostrożnie pochodzić do terminu „zrównoważony rozwój”. „Zrównoważony” bank może na przykład powiedzieć: „jesteśmy organizacją kierującą się zasadami zrównoważonego rozwoju, ponieważ poddajemy nasze odpady recyklingowi i korzystamy z energii słonecznej w naszych biurach”. Ale jeśli jednocześnie ten bank pomaga innym wydobywać paliwa kopalne, to tak naprawdę jakby instalował te panele fotowoltaiczne w jaskini na księżycu. Na terminie „etyczny” można bardziej polegać, zwłaszcza w kontekście banków.
Kiedy zaczniesz rozmawiać z bankiem, radzę nie wspominać o kryzysie klimatycznym i paliwach kopalnych. Chcesz tylko dowiedzieć się, które sektory finansuje z Twoich pieniędzy bank. Kiedy po raz pierwszy zadzwoniłem do NatWest, powiedziałem coś o kryzysie klimatycznym. Bardzo potem żałowałem, bo od razu próbowali odwrócić moją uwagę swoimi ekologicznymi praktykami.
Myślę, że bankom zależy na tym, żeby ich klienci i klientki byli lekko zdezorientowani w tej kwestii. Wtedy trudniej jest zakwestionować działania swojego banku. Wiem, że NatWest jest lepszy niż wiele banków, ale kwestia środowiska zdecydowanie nie należy do jego priorytetów. Na przykład:
NatWest przestanie udzielać pożyczek firmom gwarantującym emisję, jeśli ich działania związane z przedsiębiorstwem węglowym przekroczą 15%, chyba że do 2021 roku będą one miały wiarygodny plan transformacji zgodny z Porozumieniem paryskim z 2015 roku, a do 2030 roku całkowicie odejdą od węgla.
NatWest przestanie udzielać pożyczek dużym przedsiębiorstwom gwarantującym emisję z branży ropy i gazu, chyba że do 2021 roku będą one miały wiarygodny plan transformacji zgodny z Porozumieniem paryskim z 2015 roku.
Informacje te otrzymałem w wyniku kilku rozmów telefonicznych i dwóch skomplikowanych konwersacji mailowych. Te dwa przykłady jasno wskazują na to, że NatWest udziela pożyczek przedsiębiorstwom wydobywającym paliwa kopalne. Co więcej, bankowi wcale nie zależy na prędkim zaprzestaniu tej praktyki. W końcu otrzymałem częściową odpowiedź na moje pytanie. Nie sądzę więc, że NatWest jest etycznym bankiem.
4. Znajdź etyczny bank
To, czy działania Twojego banku Cię satysfakcjonują, zależy tylko od Ciebie. Mam nadzieję, że udało mi się udowodnić, iż w tej kwestii warto rozważyć wiele czynników oraz że nie ma wcale łatwych odpowiedzi.
Jeśli zdecydujesz się poszukać bardziej etycznego banku, w zależności od tego, gdzie mieszkasz, przygotuj się na trudny proces.
Mój przykład: tymczasowo mieszkam w Australii, gdzie musiałem otworzyć konto bankowe. Skorzystałem z kampanii Market Forces’ step-by-step guide, dzięki której trafiłem na Australia Bank. Na swojej stronie internetowej Australia Bank jasno mówi:
„Naszym celem jest stworzenie bardziej ekologicznego świata, więc odmawiamy przeznaczania funduszy na przemysł paliw kopalnych. To ważny element naszego zobowiązania do bycia odpowiedzialnym bankiem. Właśnie dlatego Market Forces, opowiadający się za zaprzestaniem finansowania przemysłu paliw kopalnych, poleca nas jako alternatywny, ekologiczny bank”.
Prosta sprawa! Niestety znalezienie podobnego rozwiązania w zakresie bankowości w innych krajach było trudne. Nie znaczy to, że w Twojej okolicy nie ma etycznych banków, ale musisz przeprowadzić dokładną analizę tego tematu.
Oto kilka pomysłów i sposobów na to, gdzie szukać etycznego banku:
-
https://bank.green/sustainable-ethical-banks
Again, Bank.Green comes up trumps here, with a tool allowing you to choose your location that then displays 3 of the top sustainable banks in your country.
-
The Global Alliance for Banking on Values reprezentuje 62 instytucje finansowe i szesnaście partnerów strategicznych w Azji, Afryce, Australii, Ameryce Środkowej, Ameryce Północnej i Europie
Zrzeszeni członkowie zobowiązują się wdrażać zrównoważone rozwiązania gospodarcze, społeczne i środowiskowe w kwestii finansowości
-
www.greenamerica.org/getabetterbank
Narzędzie wyszukiwania etycznych banków w USA ze względu na ich położenie
Działająca na terenie Wielkiej Brytanii organizacja, która od 1989 roku służy jako źródło informacji, grupa kampanii oraz wydawca magazynów pomagający klientom i klientkom dokonywać etycznych wyborów. Roczna subskrypcja kosztuje 29,95 funtów, ale w zamian otrzymasz mnóstwo pomocnych materiałów
Dominik Vanyi, Unsplash
5. Powiedz swojemu dawnemu bankowi, co było powodem Twojego odejścia
Market Forces – wspomniana przeze mnie wcześniej australijska kampania – świetnie tłumaczy, dlaczego ten ostatni krok jest tak bardzo ważny:
Jeśli Twój bank nie wie, dlaczego zamykasz konto i zabierasz swoje środki gdzie indziej, skąd ma wiedzieć, co powinien zmienić? Zanim rozpoczniesz proces przeniesienia konta, skontaktuj się z bankiem i powiedz, dlaczego nie podoba Ci się jego zaangażowanie w przemysł paliw kopalnych. Kiedy odpisze, kontynuuj dialog – w ten sposób pokażesz, że zależy Ci na tym problemie. W czasie procesu i po opuszczeniu banku skontaktuj się z nim znowu i przypomnij, co umotywowało Twoją decyzję.
Im więcej klientów mówi o tym nagłos, tym szybciej bank zrozumie, że nie warto jest inwestować z paliwa kopalne.
Jeśli rozmawiasz już ze swoim bankiem (jak było w przypadku mnie i NatWest), pamiętaj, żeby powiedzieć im, że odchodzisz i dlaczego tak się dzieje. Upewnij się, że powód Twojej decyzji znalazł się w oficjalnym dokumencie, na piśmie. Powiedz na przykład, że chcesz złożyć skargę, jasno opisz powód swojej decyzji w liście lub mailu lub poproś o rozmowę z pracownikiem lub pracownicą na wyższym stanowisku. Bardzo ważne jest, by najwyżej usytuowani pracownicy banku otrzymali Twoją wiadomość.
Jeśli wiesz już, że chcesz przenieść konto i nie chcesz rozmawiać ze swoim bankiem o ich działalności, nie zapomnij powiedzieć im, dlaczego odchodzisz, zanim przeniesiesz konto. Market Forces ma świetne materiał, które pomogą Ci w procesie przejścia do etycznego banku. Znajdziesz tam między innymi szablon listu / wiadomości mailowej, który możesz wysłać do swojego dotychczasowego banku.
Chociaż zamieszczam ten szablon, pamiętaj, że Twój własny oryginalny list zawsze będzie miał lepszy skutek. Firmy opracowują realne strategie działań w związku z falą szablonowych listów, ale nie można ich zastosować w przypadku oryginalnych pism. W miarę możliwości użyj tego listu jako inspiracji, a następnie napisz swój. W ten sposób bank będzie musiał spędzić przy nim więcej czasu, a Ty wywrzesz na nich większy wpływ:
Do Menedżera/Menedżerki ds. Zrównoważonego Rozwoju,
Piszę do Pana/Pani, bo chcę mieć pewność, że znane są Panu/Pani powody motywujące moją decyzję o zamknięciu konta w tym banku.
Rozumiem, że Pański bank finansuje przedsięwzięcia związane z paliwami kopalnymi. Korzystając z węgla i gazu, bardzo poważnie zagrażamy środowisku. Nie chcę, by moje pieniądze wspierały instytucję, która finansuje zniszczenie na tak wielką skalę, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że istnieją ekologiczne, odnawialne źródła energii.
Uważam też, że trzymanie moich pieniędzy w Pańskim banku jest ryzykiem ekonomicznym. Coraz więcej osób dostrzega, iż kapitał paliw kopalnych stanie się niedługo ryzykowną inwestycją, ponieważ świat coraz bardziej mobilizuje się do walki ze zmianą klimatu. Nie chcę trzymać pieniędzy w banku inwestującym w kapitał, który może niedługo stać się osierocony, i w firmy, których wartość może istotnie zmaleć w miarę, jak świat odchodzi od paliw kopalnych.
Przenoszę swoje pieniądze, bo chcę mieć pewność, że moje finanse nie będą wspierać przemysłu zanieczyszczającego nasze środowisko. Mam nadzieję, że dzięki moim działaniom Pański bank przemyśli swoje przyszłe inwestycje w sektor paliw kopalnych. Liczę, że nie będą Państwo musieli dostać jeszcze wiele takich listów, zanim zdadzą sobie Państwo sprawę z tego, że inwestowanie w paliwa kopalne stało się nieodpowiedzialne, niemoralne, a także nieopłacalne ze względu na swoją nieprzewidywalną przyszłość.
Jeśli chcielibyście Państwo porozmawiać ze mną o treści tego pisma, proszę o kontakt.
Z poważaniem, XXXX
Przewodnik Market Forces na temat tego, jak krok po kroku przenieść konto do etycznego banku, znajdziecie na stronie www.marketforces.org.au/info/switch-banks. Oto krótkie podsumowanie tych kroków:
- Wybierz nowy, etyczny bank
- Otwórz nowe konto
- Zidentyfikuj cykliczne transakcje
- Np.: wypłata, subskrypcje, rachunki, miesięczne dotacje
- Przenieś regularne transakcje na nowe konto
- Na jakiś czas zostaw część pieniędzy na dawnym koncie – pozwoli to uregulować wszelkie cykliczne płatności, które zostaną pobrane z konta, zanim uda Ci się całkowicie przenieść środki na nowe konto
- Zamknij dawne konto
- Powiedz dawnemu bankowi, co było powodem Twojego odejścia
- Podziel się doświadczeniem z przyjaciółmi, rodziną i społecznością online
Monjur Hasan, Unsplash
Jedna najważniejsza rzecz, którą możesz zrobić
Zatrzymanie rozbudowy lotniska, prowadzenie kampanii na rzecz energii odnawialnej, protestowanie przeciwko rządom, które dostają dotacje od koncernów paliwowych – to wszystko ważne i wartościowe inicjatywy. Zajmują też dużo czasu i są bardzo trudne w realizacji. Dyskusja z bankiem lub przeniesienie konta to łatwiejsze działanie – i każdy z nas może naprawdę coś zmienić, jeśli się tego podejmiemy.
Oto przypomnienie wymienionych wyżej kroków, dzięki którym możesz zakwestionować działania swojego banku lub przenieść konto:
- Przeprowadź rozeznanie na temat swojego banku i dowiedz się, co robi z Twoimi pieniędzmi
- Nie daj się onieśmielić
- Nie pozwól, by bank odciągnął Twoją uwagę, próbując uniknąć udzielenia odpowiedzi na Twoje pytania
- Znajdź nowy, etyczny bank
- Powiedz swojemu dawnemu bankowi, co było powodem Twojego odejścia
- Podziel się doświadczeniem z przyjaciółmi, rodziną i społecznością online
Extinction Rebellion udowodniła, że ludzka siła może zmienić temat dyskusji, priorytety oraz politykę. My jako społeczeństwo musimy zmienić system, ponieważ system nie zmieni się sam. Mamy więcej władzy, niż nam się wydaje – zwłaszcza jeśli chodzi o instytucje takie jak banki – i musimy pamiętać ten piękny fakt. Ciesz się swoją mocą!
Markus Spiske, Unsplash
